اقتصاد و گردش مالی یکی از مهمترین وجوه صنعت سینما است، سینمایی که هرچند در ایران بخش عظیمی از آن توسط دولت اداره و تأمین بودجه می‌شود، اما باز هم بخش خصوصی برای حضور در این عرصه و تولید آثاری که بتواند فاتح گیشه در سینمای کشور باشند، تلاش می‌کنند.

در همین راستا «آمار فروش فیلم‌های سینمایی» معمولاً از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و اعلام رسمی و شفاف این آمار همیشه در سینمای ایران چالش‌هایی را به همراه داشته است، بحث‌هایی از این دست که که کدام فیلم بیشترین فروش و یا بیشترین مخاطب را داشته و یا کدام سینما از فروش بیشتری برخوردار بوده است. این امر رابطه مستقیمی با رضایت مخاطبان از یک فیلم و یا سینمای خاص دارد و به همین جهت همواره رقابتی برسر اعلام جهت‌دار آمار آن در جریان بوده است.

از سوی دیگر طبق آئین‌نامه اکران، فیلمی اگر به دنبال این است که ۱۰ هفته اکران خود را در سرگروه‌های سینمایی حفظ کند، باید «کف فروش» را حفظ کند و همین امر نیز همواره مشکلات و اعتراض‌هایی را برای صاحبان فیلم‌ها به همراه داشته است. به همین دلایل شفافیت مالی در حوزه اکران و ارائه دقیق آمار فروش فیلم‌ها در سینماها از جمله بحث‌های مهمی بوده است که طی دهه‌های گذشته با روش‌های مختلف اهالی سینما و بخشی از مدیران به‌دنبال تحقق آن بوده‌اند.

آرشیوی که آرام‌آرام عرضه می‌شود

پیش از این بنیاد سینمایی فارابی، هر ماه آمار فروش فیلم‌های سینمای ایران را منتشر می‌کرد که البته این آمار بیشتر از طریق اطلاعات دفاتر پخش احصا می‌شد و همین امر هم سبب شد همواره ابهاماتی درباره صحت آن وجود داشته باشد.

در چند سال اخیر سازمان سینمایی تلاش کرد تا اطلاعات و آماری که از دهه‌های قبل نیز در دست داشته را در قالب جداول فروش سینمای ایران در هر سال و به تفکیک در اختیار علاقه مندان سینما بگذارد.

این گزارش‌های تفکیکی امروز آرشیوی ارزشمند از اقتصاد سینمای ایران به خصوص در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ محسوب می‌شود. گزارش‌هایی که بر روی سایت سازمان سینمایی در دسترس قرار دارد و می‌تواند منبع معتبری برای استخراج تحلیل‌های درست آماری از رفتار مخاطبان سینمای ایران در دوره‌های مختلف محسوب شود.

ورود به عصر بلیت‌های الکترونیکی

با فروش الکترونیکی بلیت‌های سینمایی، سایت «سینماتیکت» به‌عنوان پیشگام فروش بلیت به این سبک، بخشی از اطلاعات فروش را روی خروجی خود قرار داد تا تبدیل به مرجعی تازه برای اطلاع از کیفیت استقبال مخاطبان از فیلم‌های در حال اکران شود.

همزمان رسانه‌ها به طریق سنتی خود تلاش می‌کردند در نوبت اکران‌های مهم از جمله اکران‌های نوروزی، تابستان و عید فطر اخبار پرفروش‌ها را از طریق تماس با شرکت‌های پخش دریافت و در قالب گزارش‌هایی آماری منتشر کنند. هرچند بعد از مدتی و با انتشار اخبار ضد و نقیض از فروش فیلم‌ها توسط شرکت‌های پخش، شورای صنفی نمایش اعلام کرد به زودی و با ایجاد شرایط مناسب این شورا تنها مرجع قانونی برای اعلام آمار فروش خواهد بود تا شاید مجادله بر سر صحت این آمار متناقض به پایان برسد، اما همچنان شرکت‌های پخش آمار فروش فیلم‌ها را اعلام می‌کردند.

ابهام در آمارها به پایان می‌رسد؟

مؤسسه «سینماشهر» در راستای همین حساسیت‌ها از ابتدای دهه ۹۰، در تلاش بود با ایجاد بستری مناسب برای فروش الکترونیکی بلیت‌های سینمایی شرایطی را فراهم کند تا بحث شفاف سازی در فروش گیشه به بهترین نحو انجام شود. پیش از این، اطلاعات فروش در اختیار صاحبان فیلم‌ها، پخش‌کنندگان و سینماداران قرار می‌گرفت و ارائه به روز اطلاعات فروش در سینماهای سراسر کشور گامی بزرگ به سمت شفاف سازی مالی در سینمای ایران به شمار می‌رفت.

شاید این سوال برای خواننده پیش آید که این همه تلاش برای شفاف‌سازی در فروش گیشه مگر تا چه اندازه اهمیت دارد که می‌تواند یکی از مهمترین مصائب و مشکلات سینمای ایران به شمار رود؟ اینجاست که باید بگوییم پاشنه آشیل سینمای ایران «گیشه» و صد البته ابهام درباره واقعیت آماری گردش مالی آن است که از طریق فروش میان سینماداران، شرکت‌های پخش و صاحبان فیلم‌ها بوجود می‌آید.

گردش مالی که می‌تواند به سینماگر این امکان را بدهد تا در عرصه رقابت و تولید فیلم باقی بماند، یا سینماداری که اگر فروش خوب و یا مخاطبان بیشتری داشته باشد بتواند برای دریافت سرگروهی سینما خیز بردارد. شرکت‌های پخش نیز قدرت خود را در اکران موفق فیلم‌ها از طریق همین آمار به رخ می‌کشند و برای خود بازارگرمی می‌کنند. اگر بحث سرمایه‌گذاران نیز به میان بیاید که خود داستانی دیگر را رقم می‌زند.

یک کلیک؛ فاصله تا دورترین سینماها

مؤسسه «سینماشهر» به تازگی از سامانه‌ای رونمایی کرده است که در آن تمام اطلاعات فروش گیشه با جزئیات در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گیرد، اطلاعاتی که شامل جزئیات فروش در سینماهای سراسر کشور است. از طریق این سامانه نه تنها اهالی سینما می‌توانند از چگونگی فروش فیلم‌های خود در سینما باخبر شوند، بلکه علاقه‌مندان به سینما نیز با ورود به این سامانه از فروش فیلم‌ها در سراسر کشور با خبر شوند.

یکی از امکانات قابل‌توجهی که در این سامانه وجود دارد، این است که جزئیات فروش فیلم در هر سینما در سراسر کشور نیز منتشر می‌شود، به این معنا که صاحبان یک اثر سینمایی تنها با یک کلیک می‌توانند بفهمند فیلم موردنظرشان، در سالن سینمایی در یک شهرستان هم چند نفر مخاطب داشته است و یا چه تعداد از صندلی‌های سینما در سانس‌های مختلف خالی مانده است.

همین اطلاعات می‌تواند برای تهیه‌کننده و یا شرکت پخش شرایطی را فراهم کند تا مدیریت مناسبی را برای افزایش فروش فیلم خود در مناطق مختلف داشته باشند و جالب‌تر اینکه این آمار دیگر محرمانه محسوب نمی‌شود و از رسانه‌ها تا مخاطبان و علاقمندان سینما هم می‌توانند هر گاه اراده کردند از آن بهره‌مند شوند.

ارائه اطلاعات فروش با چنین جزئیاتی می‌تواند یکی از مهمترین گام‌های سینمای ایران در راستای شفاف سازی باشد و حالا باید دید آیا این زیرساخت می‌تواند پایانی بر آمارسازی‌ها و جنگ‌های زرگری مرسوم برای تصاحب جایگاه «ترین‌ها» در فضای سینمای ایران باشد؟

این زیرساخت مهم به شرط مدیریت صحیح می‌تواند تصویری دقیق‌تر از آنچه در تمام این سال‌ها به‌عنوان «سلیقه مخاطب» مورد ارجاع قرار می‌گرفت پیش روی ما بگذارد؛ آیا این تصویر با آنچه تا به امروز می‌پنداشتیم منطبق خواهد بود؟